Protest voor de Damvallei
De komst van de E3 gebeurde in een geest van vooruitgangsoptimisme. Een nieuwe stap in de mobiliteit werd gezet. Dat de komst van een snelweg ook negatieve gevolgen had, was eerst niet aan de orde. Protest tegen de komst van de snelweg bleef op de meeste plekken beperkt. Maar niet zo in Destelbergen.
Aandacht voor natuur was niet van tel voor de ontwerpers van de E3. De uitgetekende plannen van de snelweg hielden geen rekening met de natuurgebieden die het zou doorkruisen. De eerste milieuverenigingen werden pas na de oliecrisis van 1973 opgericht. Zij waren één van de eersten die verzet aantekenden bij de aanleg van de snelweg.
Recreatiedomein
Voordat het brede publiek zich echter bewust was van de milieu-impact van de E3, ontstond er al commotie rond de Damslootvallei te Destelbergen. Eeuwenlang was de Damslootvallei een thuis geweest voor vele soorten planten en dieren. Vanaf 1935 werd het ook recreatief ontwikkeld met een café, speeltuin en verhuur van roeibootjes. Dit was een schot in de roos. Steeds meer mensen uit Destelbergen en omstreken vonden hun weg naar het recreatiedomein. De toestroom was zo groot dat er in de jaren ’60 onrust ontstond over het behoud van de natuur. De grootste bedreiging kwam echter uit een andere hoek.
De E3 doorkruist de Damvallei
De plannen voor de E3 die Antwerpen met Rijsel zou verbinden, zouden het natuurgebied kruisen. Hier waren veel mensen niet mee opgezet. Het eerste protest was afkomstig van wetenschappers verbonden aan universiteiten, die het laagveen van de Damvallei wilden beschermen. Zij noemden de aanleg van de snelweg “een aantasting van het wetenschappelijk en cultureel patrimonium.” Sterker nog: “Wat met de Damslootvallei dreigt te gebeuren is erger dan het slopen van een eeuwenoude burcht of kerk. Die kan men desnoods, steen per steen, elders opnieuw optrekken. Wat echter sinds de derde eeuw tot op heden in Heusden, Laarne en Destelbergen is ontstaan, kan nooit meer worden herschapen,” schreven enkelen van hen in een open brief.
Niet enkel een autosnelweg, maar ook de aanleg van een verkeerswisselaar bedreigde de fauna en flora. De regering moest en zou haar snelweg volgens de opgetekende plannen aanleggen.
De aanleg van de E3 veranderde het landschap van de Damvallei drastisch. Voor de metershoge bermen waarop de huidige E17 zich bevindt, was zand nodig. Dit zand werd gewonnen uit de lokale grond. Hierdoor ontstonden er kraters in het landschap, die later uitgroeiden tot meren, waaronder het huidige Damvalleimeer. Ook de vroegere duinengordel van 11 landduinen moest eraan geloven. Momenteel staat er nog één duin overeind: de Zandberg van 8 meter die vandaag bijzondere fauna en flora herbergt.
De Damvallei heeft een lange weg afgelegd vooraleer ze zich weer de thuis kon noemen van dier- en plantensoorten. Ze kreeg haar erkenning als natuurgebied in 1974, maar werd pas na enkele werken opengesteld in 1975. In datzelfde jaar werd het recreatiedomein in de Damvallei geopend. Mensen konden zwemmen in de meren die ontstaan waren in de achtergebleven littekens in het landschap.
Damvallei als Natura 2000-gebied
Vandaag is de Damvallei een beschermd natuurgebied en onderdeel van de Europese Natura 2000. Dit gebied valt sinds 1995 onder het beheer van Natuurpunt, die een herstellingsklus heeft verricht om de Damvallei van een verwoest landschap terug om te toveren tot een gebied vol biodiversiteit. Nog steeds doet Natuurpunt er alles aan om het natuurgebied zo goed mogelijk te beschermen.
